Niewiele osób pamięta, że kontakty z dzieckiem są nie tylko prawem, ale i obowiązkiem każdego rodzica, niezależnym od władzy rodzicielskiej. Co w praktyce to oznacza? Nic innego jak to, że nawet w przypadku pozbawienia czy ograniczenia władzy rodzicielskiej danego rodzica, ma on możliwość kontaktowania się z dzieckiem i spędzania z nim czasu.

„Prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie zależy od sprawowania władzy rodzicielskiej, skoro do zakazania styczności osobistej z dzieckiem rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej konieczne jest specjalne orzeczenie sądu” (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 77).

Należy rozróżnić, co do zasady, dwie sytuacje, w których dochodzi do ustalenia kontaktów z dzieckiem: rozstanie małżonków (rozwód) oraz rozstanie partnerów, nie będących małżeństwem. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku, rodzic, który nie będzie na stałe opiekował się dzieckiem, ma prawo do spotykania się z nim, zaś odmienne uregulowanie, zakazujące kontaktów lub ograniczające je, może wynikać jedynie z orzeczenia właściwego sądu.

W przypadku rozwodu kwestia kontaktów rozstrzygana jest przez sąd prowadzący postępowanie rozwodowe (Sąd Okręgowy). W orzeczeniu kończącym sąd orzeka o tym, przy którym z rodziców dziecko będzie miało miejsce zamieszkania oraz w jaki sposób kształtować będą się kontakty drugiego rodzica. Możliwe jest również zaniechanie orzekania o kontaktach, w sytuacji, gdy małżonkowie zawarli porozumienie rodzicielskie.

Odnośnie zaś rozstania partnerów, którzy nie zawarli związku małżeńskiego, każdy z nich ma takie samo prawo do kontaktów z dzieckiem, jak osoby rozwodzące się. I tu również możliwe jest ustalenie kontaktów i innych istotnych aspektów dotyczących małoletniego w porozumieniu rodzicielskim. Porozumienie takie, jeśli rodzice potrafią ze sobą „rozmawiać” i nie są silnie ze sobą skonfliktowani, z całą pewnością ułatwia sposób sprawowania opieki nad dzieckiem. Rodzice mogą dowolnie kształtować kontakty między sobą, co również ma istotne znaczenie dla dobra dziecka. Niestety, z praktyki zawodowej wiem, że wiele par nie potrafi się ze sobą porozumieć i kończy się to długim postępowaniem sądowym, które stanowi kolejny sposób ustalenia kontaktów z dzieckiem. Wówczas to rodzic zainteresowany kontaktem z małoletnim składa do właściwego sądu (Sąd Rejonowy) wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Jak mogą kształtować się kontakty? 

Możliwości jest wiele i nie ma zamkniętego katalogu. Jako przykłady wykonywania prawa do kontaktów ustawodawca podał w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Rodzice mogą zatem choćby ustalić, że będą prowadzić z dzieckiem rozmowy telefoniczne, ale również przez komunikatory typu Skype, co w ostatnich czasach jest dosyć powszechną praktyką i pozwala rodzicom na stały kontakt z małoletnim.

Na koniec pragnę wskazać, że tak często, jak zmienia się sytuacja życiowa dziecka czy też rodzica, wnioskodawca (matka lub ojciec) ma prawo wystąpić do właściwego sądu z wnioskiem o zmianę kontaktów z małoletnim. Nie ma tu ograniczenia ilościowego, co do składanych wniosków w trakcie dorastania dziecka, jednak zawsze należy mieć na uwadze dobro małoletniego, które powinno być dla rodziców wartością nadrzędną.